SSŠ Rožaje SREDNJA STRUČNA ŠKOLA – ROŽAJE
Leksičko značenje riječi (naziva se i materijalnim) – ovo je sadržaj riječi u kojem se odražava ovaj ili onaj element stvarnosti (predmet, događaj, kvalitet, radnja, stav itd.); to je značenje sadržano u ijreči, sadržaj.
Gramatičko značenje riječi je uopćeno značenje koje karakterizira riječ kao element određene gramatičke klase (na primjer, stol – imenica), kao element inflektivnog niza (tablica, tablica, tablica itd.) i kao element fraze ili rečenice, koja riječ je povezana s drugim riječima (noga stola, stavite knjigu na stol). Svaki dio govora karakterizira specifičan skup gramatičkih značenja. Na primjer, imenica koja ima jedinice oblika. i mnogi drugi brojevi ili samo jednina, izražavaju tri gramatička značenja – brojeve, slučaj, spol; Essentials, koji se koriste samo u množini, imaju dva gramatička značenja – brojeve i slučajeve.
Leksičko i gramatičko značenje dva su najvažnija svojstva riječi. Leksičko značenje omogućava nam da razgovaramo o svijetu, nazivajući riječima njegove pojave. Gramatički omogućava povezivanje riječi jedni s drugima, pravljenje izjava iz njih.
Po čemu se leksičko značenje razlikuje od gramatičkog?
- Leksičko značenje riječi pojedinačno – samo ga ta riječ posjeduje.
Gramatičko značenje svojstveno je cijelim redovima i klasama riječi; jeste kategorički.
Svaka od riječi je put, knjiga, zid – ima svoje, svojstveno samo leksičko značenje. Ali njihovo je gramatičko značenje isto: svi pripadaju istom dijelu govora (jesu imenice), istom gramatičkom rodu (žensko), imaju oblik istog broja (jednina).
- Važna karakteristika gramatičkog značenja koja ga razlikuje od leksičkog značenja jeste obavezno izražavanje. Gramatičko značenje nužno je iskazano u tekstu ili u izgovoru uz pomoć završetaka, predloga, reda riječi itd. Riječ se ne može koristiti bez izražavanja njenih gramatičkih karakteristika
Dakle, izgovaranje riječi ne služe samo da imenujemo određeni predmet, nego također izražavamo takve znakove ove imenice kao pol (muško), broj (jednina), slučaj (nominativ ili akuzativ, usp.: U uglu je bio sto. – Vidim sto) Svi ti znakovi forme stola suština njegovih gramatičkih značenja izražena takozvanim nultim pregibom.
Izgovaranje riječi riječ sto(npr. u rečenici Zagradio je prolaz sa stolom), koristimo završetak –izražavamo gramatička značenja instrumentala muškog roda, jednine
Leksičko značenje riječi sto– „komad kućnog namještaja, koji je površina napravljena od čvrstog materijala, montirana na jednu ili više nogu i služi da se nešto stavi ili stavi na njega“ – u svim slučajevima ove riječi ostaju nepromijenjene.
Pored korijenske baze, koja poseduje naznačeno leksičko značenje, ne postoje druga sredstva za izražavanje tog značenja, slično sredstvima za izražavanje gramatičkih značenja roda,broja itd.
U poređenju s gramatičkim značenjem, leksičko je značenje osjetljivije na promjene: leksičko se značenje može proširiti, suziti, steći dodatne evaluacijske komponente značenja itd.
Leksičko značenje riječi je predmet rječnika, a gramatičko značenje je predmet gramatike. Leksičko značenje je specifično, objektivno značenje riječi.
Gramatička značenja u jeziku su obavezna: to znači da su izražena riječju ili rečenicom bez zadrške, bez obzira na želju govornika.
Na primjer, prilikom izvještavanja o događaju govornik mora nužno primijetiti da li se događaj događa sada, da li se dogodio ranije ili se može dogoditi samo u budućnosti, tj. Naznačiti napetost glagola. Imenica se nužno odnosi na muško, žensko ili srednjeg roda, ima oblik broja i slova i sl.
Konačno,zavisno od povezanosti gramatičkog značenja s prirodom prikazanih predmeta, razlikuju se objektivna gramatička značenja, koja prenose objektivno ,i modalna,koja odražavaju odnos govornika prema onome o čemu govori ili s kim razgovara
Gramatičko značenje riječi proizlazi iz njenog odnosa prema drugim jedinicama iste klase (na primjer, gramatičko značenje prošlosti vremena glagola nošen izvodi se korelacijom s ostalim privremenim oblicima – nosi, nosit će).
Materijalni izraz gramatičkog značenja riječi u širem smislu je njen gramatički oblik. U užem smislu riječi, gramatički oblik odnosi se na jednu od redovnih modifikacija riječi (na primjer, bilo koji oblik riječi kada je promijenjena ili konjugirana). Gramatičko značenje i gramatički oblik nerazdvojivi su jedan od drugog, oni su dvije strane jezičkog znaka. Međutim, odnos među njima je dvosmislen: isti gramatički oblik može prenijeti nekoliko gramatičkih značenja (na primjer, riječ brate sadrži značenja objektivnosti, muško, jedninsko, instrumentalno, animacijsko, konkretno) i obrnuto, isto se gramatičko značenje može prenijeti u nekoliko gramatičkih oblika
Ukupnost gramatičkih oblika jedne riječi naziva se paradigmom (usp. Im.p. kuća rod.p. kod kuće kući itd.)
Uprkos činjenici da je gramatičko značenje sekundarnog značenja riječi, ono ima ključnu ulogu u stvaranju integralnog značenja rečenice (Stavio sam poklon prijatelja … i Poklonila sam poklon prijatelju …, promena gramatičkog značenja u jednoj reči prijatelju dovodi do promene značenja rečenice).
DOMAĆI ZADATAK
Utvrdite značenje riječi?
boja
nominovan
popularan
UPUTSTVA ZA RAD:
Ako značenje riječi nije jasno,kako neko može znati šta je to?
Hoće li nam neki rječnik pomoći da shvatimo značenje riječi?
Zašto nam je potreban rječnik (Tamo je data definicija, tumačenje riječi.)
Prije nego što se okrenemo rječnkui napiši nešto o svakoj od gore navedenih riječi
Zejnel Klimenta,prof.