ISHRANA BOLESNIKA

 

Predmet: Zdravstvena njega-praktična nastava

Odjeljenje: II-5

Nastavnik: Kalač Mersada

ISHRANA BOLESNIKA

Normalna ishrana

Ishrana je sastavni dio njege i liječenja bolesnika. Dijetalna ishrana predstavlja prilagođavanje ishrane nekom oboljenju, odnosno nekom bolesniku i od nje se očekuje da iz ishrane bolesnika eliminiše hranjive sastojke koji mogu da pogoršaju njegovu bolest ili stanje, a uvede u ishranu materije koje će povoljno uticati na ozdravljenje.Na primjer: Kod dijabetičara, ograničava se unos ugljenih hidrata, kod bolesnika sa visokim krvnim pritiskom smanjuje se unos kuhinjske soli, kod malokrvnih osoba preporučuje se unos namirnica koje popravljaju krvnu sliku.

Ishrana ljudi zavisi od više faktora: geografskog položaja, klime, rase, običaja, navika, nivoa zdravstvene i opšte kulture, ličnog socijalno-ekonomskog statusa i od ekonomske razvijenosti zemlje.

Pravilna ishrana ima višestruku ulogu:

– omogućava pravilan rast i razvoj organizma

– sprečava nastajanje bolesti

– ubrzava liječenje i sprečava nastajanje komplikacija

– pomaže rehabilitaciju obolelih (fizičku i psihičku)

– sprečava pojavu poremećaja metabolizma usled gojaznosti ili podhranjenosti

Nauka koja se bavi ishranom obolelih naziva se dijetetika.

Za normalno funkcionisanje organizma čovjek mora da unosi raznovsnu hranu i to:

– Ugleni hidrati su više biljnig porijekla i izvor su energije u organizmu. Ugljeni hidratima su bogate: žitarice, pšenično i kukuruzno brašno, krompir, pirinač, pasulj, grašak, šećer i med. Dnevne potrebe odrasle zdrave osobe su  4-5 g na 1 kg TT, odnosno 200-400g ukupno.

-Bjelančevine su pretežno životinjskog porijekla. One su gradivne materije važne za rast i regeneraciju (obnovu ćelija).Bjelančevine sadrže nemasna mesa, posni sirevi, mlijeko, belance jajeta. Bjelančevina ima manje i u hrani biljnog porijekla, ali nemaju sve potrebne aminokiseline,

Dnevne potrebe odrasle zdrave osobe za bjelančevinama su 1-1.5g na 1 kg TT, ili 70-100g.

-Masti služe u organizmu kao izvor energije, a mogu biti životinjskog ili biljnog porijekla.

Nalaze se u svim namirnicama koje sadrže bjelančevine.

Dnevne potrebe u mastima iznose 1-2g na 1kg ili 50-120 g .

-Minerali (kalcijum, kalijum, fosfor, magnezijum, natrijum) nalaze se u velikom broju životnih namirnica, kao i u vodi za piće. U manjoj ili većoj mjeri ulaze u sastav svih organa.Neophodni su za obavljanje niza životnih funkcija (održavanje osmotskog pritiska, acido-bazne ravnoteže, sprovodnog sistema srca, neuro-mišićne funkcije i centralnog nervnog sistema).

– Oligoelementi (gvožđe, bakar, cink, jod, fluor) neophodni su za obavljanje životnih funkcija i za rast i razvoj organizma.

-Vitamini nijesu sastavni dio organizma i nemogu se stvarati u organizmu već se moraju unositi hranom.

Oni su biokatalizatori koji svojim prisustvom omogućavaju skoro sve životne funkcije.

Dijele se na: hidrosolubilne– topive u vodi B i C vitamin i liposolubilne-topive u mastima:

A, D, E, K.

– Voda je neophodan sastojak hrane i izuzetno važna za održavanje života. Zavisno od uzrasta tijelo čovjeka sadrži preko 70 % vode.U organizam se unosi ne samo pijenjem već i preko namirnica najrazličitijeg porikla, a stvara se i u organizmu oksidacijom masti, proteina i ugljenih hidrata.

Bolesnik može da unosi hranu prirodnim putem- prirodna ishrana koja može biti aktivna i pasivna.

Aktivna prirodna ishrana je stanje kada bolesnik sam može da uzima hranu.

Pasivna prirodna ishrana je stanje kada se hrana unosi prirodnim putem, ali bolesnik ne može sam da se služi već ga hrani medicinska sestra.

Ako bolesnik ne može uzimati hranu na prirodan način hrani se vještačkim putem pomoću:

-nazogastrične sonde

-gastrostome

-infuzije

-klizme.

Pri planiranju ishrane u kuhinji mora se voditi računa o dijeti za pojedine bolesnike, hranjivim i nutricionim vrijednostima hrane i o vjerskim razlikama na primjer: muslimani ne jedu svinjsko meso i to im se ne smije servirati i ponuditi u bolnici.

 

Hranjenje nepokretnih  bolesnika

 

Nepokretni bolesnici inače imaju gubitak apetita,  zbog teškog zdravstvenog i psihičkog stanja, a i zbog bolničke sredine, dijete koja mijenja ukus hrane, promjene navika u ishrani.

Ako ne vodimo računa koliko je pojeo i ne hranimo ga pravilno bolesnik može da upadne u anoreksiju, da se iscrpi organizam i oslabi imunitet.

Zavisno od prirode bolesti i vrste dijete hrana u tanjiru mora biti ukusno servirana, topla, po potrebi začinjena (so, biber, sirće, majonez, limunov sok), siječena na male komadiće koje bolesnik može da sažvaće i proguta. U toku hranjenja u sobi se ne smiju izvoditi  medicinsko-tehničke radnje kod drugih bolesnika naročito donošenje guske i lopate. Sve radnje se obavljaju prije podjele obroka.

Omogućiti pranje ruku i usta bolesniku prije jela, smjestiti ga u udoban položaj, sjedeći po mogućnosti.

Zaštititi mu prsa kompresom ili peškirom. Ako ne može da pije iz čaše, pripremiti cevćicu za uzimanje tečnosti.

Stočić za hranu se postavi preko postelje bolesnika.Sestra koja hrani bolesnika mora da je strpljiva, ne smije da žuri zbog obavljanja drugih poslova, već treba da uvjeri bolesnika da baš ona želi da ga nahrani.

Dok ga hrani, sestra razgovara sa bolesnikom i ukazuje mu na važnost unošenja hrane i da je hrana sastavni dio liječenja, te da je važno da pojede cio obrok. Povremeno ga između zalogaja poji vodom, čajem, mlijekom, sokom.

Na kraju pomaže bolesniku u higijeni usne duplje, pranju zuba i ruku, smjesti ga i pokrije

u krevetu. Upotrijebljeni sudovi i pribor za jelo se odneose u kuhinju gdje se peru, i dezinfikuju, a nekada i sterilišu za ponovnu upotrebu.

U savremenim bolnicama i na infektivnim odjeljenjima po pravilu se koriste sudovi, čaše i pribor za jelo za jednokratnu upotrebu. Poslije upotrebe se na poseban način unuštavaju čime se sprečavaju infekcije i razna crijevna oboljenja koja mogu pogoršati tok bolesti.